Dr Branimir Nestorović: Da li uklanjati krajnike?

Operacija krajnika se često radi (godišnje preko pola miliona dece samo u SAD). Ovaj broj je danas oko polovine onoga od pre 50 godina. Najčešći razlog za operaciju su učestale infekcije krajnika. Kao i često u medicini, nemamo nikakav dokaz da uklanjanje krajnika stvarno smanjuje broj infekcija. Jedna velika meta-analiza (pregled šest velikih studija), pokazala je da se broj infekcija smanjivao jednako u grupi dece sa operacijom, kao i u grupi bez. Naime, veličina krajnika se tokom vremena smanjuje i bez intervencije, a takođe i broj respiratornih infekcija (oko šeste godine života, broj infekcija gornjih disajnih puteva je svega 20% broja infekcija kod deteta do 2 godine). Veličina krajnika je inače nepozudana mera njihove imunološke funkcije, jer postoji nasledna komponenta (sklonost ka učestalim infekcijama se javlja u pojedinim porodicama). Jedna ogromna studija iz 2016. u Južnoj Koreji nije pokazala nikakvo smanjenje broja infekcija posle operacije.

Takođe, operacija nije bez rizika. Onaj o kome najmanje govorimo je anestezija (sve operacije u male dece se obavljaju u opštoj anesteziji). Decembra 2017. naše gore list, šef anestezije na Univerzitetu u Koloradu, Vesna Jevtović-Todorović, objavila je članak pod nazivom „Exposure of Developing Brain to General Anesthesia: What Is the Animal Evidence?“ u časopisu Anesthesiology. U njemu je dala pregled ispitivanja efekata opšte anestezije na mozak u razvoju. U zaključku studije se kaže, „Ne samo da jedno izlaganje lekovima za opštu anesteziju dovodi do smanjenja kognitivnih funkcija, već nekoliko kratkih ponavljanja izaziva ozbiljna ošteđenja mozga.“ U 2016. FDA (Američka agencija za lekove i hranu) je izdala upozorenje da “…opšta anestezija ili sedacija u dece ispod tri godine ili žene u prva tri meseca trudnoće može da utiče na razvoj mozga deteta”. Istraživanje obavljeno na Johns Hopkins School of Medicine u Baltimoru, sa anestetikom izofluranom (koji se smatra bezbednim i rutinski se koristi anesteziji)  je pokazalo izrazito usporenje razvoja hipokampusa (centar za učenje i pamćenje), doduše u miševa. U ispitivanju Wildera iz 2009. utvrđeno je da deca koja su primala anesteziju do 4 godine, imaju dvostruko više problema sa ponašanjem i učenjem od kontrolne grupe. Sličan je nalaz studije iz Austrije. U ispitivanju Stratmanna, deca koja su primala anesteziju pre 4 godine, imala su značajno slabije testove pamćenja. U ispitivanju koje je upoređivalo opštu sa spinalnom anestezijom, jasno je pokazan negativan efekat opšte anestezije na IQ, kao i na Cognitive Score Bayley Skale. PANDA studija pokazuje da u parova braće i sestara, kratka anestezija nije imala bitan uticaj na kognitivne funkcije ili ponašanje.