Zoran Milivojević za „Politiku”: Faze pripadnosti tokom odrastanja

Potreba da se pripada nekome je važna i menja se tokom života: od porodične zajednice preko vršnjačkog „plemena” stiže se i do odraslog doba, kada ljudi biraju partnere i imaju svoju porodicu i decu, ali danas se individualizam sve više nameće kao optimalni životni put

Ljudi su socijalna bića i imaju potrebu da pripadaju nekome ili nečemu. Potreba za pripadanjem se menja tokom života, a svako može zastati u nekoj od razvojnih faza pripadnosti. I zato je važno videti kome osoba „pada pri” – pripada.

Prva grupa u kojoj dete stvara svoj identitet jeste njegova porodica. Po pravilu majka je najvažnija, jer u prvim godinama života, tri do četiri, ona nastavlja da se ponaša kao da je dete deo nje, tako da dete razvija doživljaj snažne emotivne pripadnosti majci. U trudnoći je dete bilo deo majčinog tela, tako da majka u prvim godinama života doživljava dete kao deo njene ličnosti. Takav odnos nazivamo simbioza i on je nužan za pravilan razvoj deteta. U tom odnosu dete razvija prvo osećanje temeljne sigurnosti i prihvaćenosti. Nakon tog perioda dete se okreće i prema drugim članovima porodice, uključujući i one važne delove proširene porodice – baku i deku.

Prvo vezivanje za druge

Iako je za većinu dece boravak u vrtiću nužno iskustvo, jer su roditelji zaposleni, deca po pravilu nemaju razvijeno osećanje pripadnosti grupi u vrtiću. Uglavnom se vezuju za neku od druge dece, naročito za onu s kojima se dobro igraju. Mnoga deca doživljavaju grupu dece u vrtiću kao lošiju zamenu za porodičnu grupu.

Polaskom u školu deca stvaraju novi identitet školarca i imaju potrebu za pripadnošću grupi dece u razredu. Treba znati da situacija u prvim razredima osnovne škole nije idilična iz jednostavnog razloga što deca nisu dovoljno socijalizovana. To znači da pored prijateljskih odnosa u razredu, postoje i oni neprijateljski. Upravo zbog nedovoljne socijalizacije neka deca u razredu nameću „vladavinu jačega”, tako da oko sebe okupljaju decu koja se bore za „vlast” i „popularnost” s drugim sličnim grupama. Zadatak učitelja je da u razredu gaje i razviju takvu grupnu dinamiku u kojoj će zavladati prijateljski odnosi i „vladavina prava” u kojoj nije važno ko je jači, već ko je u pravu.

Ulaskom u pubertet nastaje velika promena u detetovom sistemu vrednosti, jer su često vršnjaci važniji od porodice, posebno pripadnost ovoj grupi i status u njoj. To je normalna faza „pripadnosti plemenu” ili „tribalizma”. Interesantno je da je ova međunarodna reč nastala od naziva plemena Tribali, koji su od 1200. godine pre Hrista naseljavali prostor u sadašnjoj Srbiji (između Južne i Zapadne Morave) kao i delove Makedonije i Bugarske, i koji su, za razliku od stava zvanične istoriografije, u antičkim izvorima smatrani Srbima. Tribali su postojali sve do rimskog osvajanja ovih prostora.

U fazi tribalizma adolescentu je važno da bude prihvaćen u grupi vršnjaka i da u njoj zauzme važno mesto. Dok u porodici dete izgrađuje „primarni identitet”, u grupi vršnjaka ono stvara „sekundarni identitet”. Za pravilan razvoj je važno da osoba u obe ove faze razvija pozitivnu sliku u sebi.

Nakon faze pripadnosti plemenu vršnjaka, mlada osoba započinje individualni razvoj, definišući sebe kao pojedinca koji korača vlastitim životnim putem. To je faza funkcionalno odrasle osobe koja je socijalizovana i sposobna za samostalni život. Ona ima razne „pripadnosti” različitim grupama i različite društvene uloge, ali u odnosu Ja–Drugi dominira njeno Ja.

„Zaključani” u prošlosti

Odrasli pojedinci imaju potrebu za ljubavlju, zbog čega se sparuju u ljubavnim vezama, pripadajući partneru, što najčešće vodi u novu fazu pripadnosti, a to je pripadnost sekundarnoj porodici, posebno vlastitoj deci.

Ako bi ovo bile faze nekog razvoja pripadnosti grupi, onda bi se moglo govoriti i o tome kako neki ljudi zaostaju u nekim fazama pripadnosti. Postoje oni odrasli ljudi koji i dalje najviše osećaju pripadnost roditeljima. Postoje i oni odrasli ljudi koji su „zaključani” u fazi tribalizma, tako da moraju da pripadaju nekom, na primer, navijačkom, političkom ili ideološkom „plemenu” koje se bori protiv „neprijateljskih” plemena. Postoje i oni koji su ostali u fazi individualizma i, možda, narcisoidnosti, smatrajući da im takav način života najviše odgovara. Ideološki „vetrovi” koji duvaju kroz savremene medije zapravo promovišu individualizam kao optimalni životni put. Na to ukazuju zabrinjavajući podaci o dugogodišnjem trendu smanjivanja nataliteta i sve manjem broju onih odraslih koji su porodično orijentisani.

Izvor: Politika

Podeli tekst: