Autor:Dragana Milenković
U Srbiji je u 2015. godini rođeno 65.657 beba, a umrlo 103.678 ljudi. Statističkim rečnikom rečeno, zabeležen je negativni prirodni priraštaj od minus 38.021, najveći do sada. Matematika je, međutim, jasna i đaku petaku. Toliko je, naime, prošle godine u Srbiji više ljudi umrlo nego što je beba u porodilištima zaplakalo.
Srbija ima negativan prirodni priraštaj od 1992. godine, od tada je izgubila više od 600.000 stanovnika, a svake godine gubimo jednu opštinu od 35.000 stanovnika.
Brojke još upozoravaju: veliki broj sela je opusteo, varošice u kojima je zamrla industrija “utanjile su se”, žene se sve teže odlučuju da rode, a i veliki broj parova koji žele potomstvo ima problem sa sterilitetom. Postajemo zemlja staraca iz koje mladi odlaze najpre sa sela i manjih mesta, a potom i iz zemlje. Uz Portugaliju, baltičke zemlje, Rumuniju i Ukrajinu, Srbija je sa 7.076.372 stanovnika u grupi od 11 država čija se populacija iz godine u godinu sve više smanjuje.
Prevedeno dalje u sumornu statistiku, to znači: od ukupnog broja opština – gradova, a njih je u Srbiji 169, stopa prirodnog priraštaja u 2015. godini pozitivna je u samo sedam opština – gradova. Samo u tih sedam mesta broj novorođenih veći je od broja umrlih! Obraz srpskog nataliteta osvetlali su Surčin, Petrovaradin, Novi Sad, Sjenica, Preševo, Novi Pazar i Tutin. U ostalim opštinama, njih 162, više ljudi je umrlo nego rođeno.
Pojedine opštine, poput Rekovca, Golupca, Crne Trave i Knića, već decenijama unazad drže se “zubima za vetar”. U njima je u 2015. godini zabeležena najniža stopa nataliteta. Tamo je broj živorođene dece ispod pet na 1.000 stanovnika.
– Prosek za Republiku Srbiju je 9,3 živorođenih na 1.000 stanovnika. Direktna posledica pada nataliteta jeste negativna vrednost prirodnog priraštaja, koja je u Vojvodini prvi put zabeležena 1989. godine, a u centralnoj Srbiji od 1992. godine. Od tada do danas nastavlja se negativna tendencija u kretanju prirodnog priraštaja, koja iz godine u godinu ima veći negativni predznak – kaže Gordana Bjelobrk, šef Odseka za demografiju Republičkog zavoda za statistiku Srbije.
Ona dodaje da su južna i istočna Srbija najugroženije. U tim regionima većina opština ima negativan prirodni priraštaj od početka šezdesetih godina prošlog veka. To su opštine čije je stanovništvo zahvatio ubrzan proces starenja zbog promena u starosnoj strukturi, koje su delom bile uzrokovane intenzivnom emigracijom mladih sa ovog područja.
Trenutnu situaciju možemo opisati i ako prošlu godinu uporedimo sa 1971. Srbija danas, bez podataka za Kosovo i Metohiju, ima približno jednak broj stanovnika kao te daleke godine. Međutim, sve je mnogo jasnije kada se uporedi broj živorođenih i umrlih.
– Broj živorođenih u 2015. iznosio je 65.657, dok je broj živorođenih 1971. bio znatno veći i iznosio je 104.070. Broj umrlih u 2015. godini iznosio je 103.678, a 1971. godine broj umrlih lica bio je znatno manji i iznosio je 65.872. Pad broja živorođenih direktna je posledica promene u starosnoj strukturi stanovništva, koja je nastala zbog konstantnog pada nataliteta od osamdesetih godina prošlog veka, smanjenja broja žena u fertilnom periodu, niskih stopa ukupnog fertiliteta, koji je ispod nivoa potrebnog za prostu reprodukciju stanovništva, kao i značajnog odlaska mladih neophodnih za “produkciju i reprodukciju” stanovništva na privremeni ili trajni rad u inostranstvo – pojašnjava Bejlobrk.
Problem počeo još u SFRJ
Stopa rađanja u Srbiji je za 35 odsto niža od potreba proste reprodukcije stanovništva. Demograf dr Vladimir Nikitović, viši naučni saradnik Centra za demografska istraživanja Instituta društvenih nauka, kaže, međutim, da bi bilo licemerno priču o padu nataliteta svaliti na današnje generacije mladih žena i muškaraca. Reč je o problemu koji je počeo mnogo decenija unazad.
– U Srbiji, ako izuzmemo Kosovo i Metohiju, stope rađanja počele su da opadaju ranije nego u drugim evropskim zemljama. Naime, posle Drugog svetskog rata došlo je do eksplozije rađanja, koja se kod nas završila oko 1955. godine. U isto vreme kod nas je, kao i u Rumuniji i SSSR-u, veoma rano liberalizovan abortus i on je već tada uveden kao ravnopravan metod kontracepcije. Danas se govori da smo mi u evropskom vrhu po procentu abortusa i da će natalitet skočiti ako se smanji broj abortusa, što je nonsens. Abortus je loš za reproduktivno zdravlje žene, međutim, restriktivne metode za smanjenje njihovog broja nisu način da se podigne natalitet. To bi moglo imati samo kratkoročan efekat – kaže Nikitović.
Neophodna je zaštita od strane države. Kad bi bile uvedene drakonske kazne za poslodavce koji otpuste ženu zbog rađanja, sigurno bi bilo drugačije. Evo, ja bih sigurno rodila i treće dete…
Иако сам неко ко не обраћа претјерано пажњу на родну равноправност, не могу да не примијетим да се кроз текст провлачи кривица жене. Заправо, упада у очи.
Spomenuli ste privatne vrtice, pa da kazem nesto u vezi toga,uslovi placanja nisu isti kao u drzavnim.Onaj dan kada vase dete ne ide u vrtic roditelji taj dan placaju iz sopstvenog dzepa,to drzava ne vraca,jer dete nije islo u vrtic.Dan ,ako vase dete ne dolazi u vrtic(privatni ),kosta izmedju 500 i 700 dinara.Kada vam se dete razboli pa ne ide desetak dana ili vise(za boginje ne ide po tri nedelje)racunajte kolko para morate da doplatite.Moja kuma je ,proslo leto, morala da plati ceo mesecni iznos iako joj date nije bilo taj mesec u vrticu,isli su na odmor i najavili su to u vrticu ali je morala da plati sve do poslednje pare.Kada je trazila objasnjenje u upravi su joj rekli da je tako navedeno u ugovoru i to je to.
Ne znam šta je sporno u tekstu,autor govori onako kako jeste. Siguran sam da bi,sve i da poslodavci daju ženama po tri godine plaćenog porodiljskog odsustva, 90 posto žena to glatko odbilo jer ne žele da se bave decom nego svojim socijalnim statusom i karijerom. A ne shvataju da će ceh za to platiti i one(anksioznošću,depresijom jer idu protiv svoje prirode i strukture) i njihova deca kojima je za zdrav psihološki razvoj u prvim godinama života apsolutno potrebno prisustvo majke(po istaknutim psiholozima do treće godine života majka ne bi trebala uopšte da se odvaja od deteta),kao i njihova deca jer im odsustvo majke apsolutno ništa ne može nadomestiti i ona će kasnije da budu nesigurna,krhka,lomljva i jako podložna raznim psihološkim problemima u životu.