Šta su krajnici, čemu služe, i kada se preporučuje operacija krajnika?

Nepčane tonzile i treći krajnik deo su Waldeyer-ovog prstena koji funkcioniše kao imunološki stražar pri ulasku mikroorganizama u naše telo.

Piše: dr Nemanja Pejaković, specijalista otorinolaringolog

Radi se o nakupinama limfnog tkiva na mestu ukrštanja probavnog i disajnog puta, koje predstavljaju „klopku za mikrobe“ koji ulaze u organizam vazduhom i/ili hranom. Osnovni delovi prstena su: „treći krajnik“ (lat. vegetationes adenoideae), koji je neparan i nalazi se iza nosa; nepčane tonzile (lat. tonsillae palatine), koje su parne i nalaze se u ždrelu; tubarne tonzile (lat. tonsillae tubarie), koje su parne i nalaze se na ušću Eustahijeve tube odmah uz treći krajnik; jezična tonzila (lat. tonsilla lingualis), koja je neparna i nalazi se na korenu jezika.

Tonzile ili krajnici su u osnovi limfne žlezde koje su na površini (u ovom slučaju u ustima) i gde ih možemo videti. Većina limfnih žlezda su locirane ispod kože gde ih samo možemo napipati, ali ne i direktno videti.

Tonzilarni problem je zajednički naziv za skup pitanja vezanih uz donošenje ispravne odluke o tome kome je tonzilektomija potrebna (indikacije za tonzilektomiju). Važno je ispavno doneti odluku da li je veća korist ili šteta ako se krajnici odstrane. Istorijski gledano, postojala su razdoblja kada se smatralo da svoj deci treba „izvaditi“ krajnike i drugi periodi kada skoro nikom nisu rađene tonzilektomije. Istina je, naravno, negde u sredini. Kako je tonzilektomija najčešća operacija u dečijoj dobi, to znači da velik broj dece jednom u životu zbog tonzilektomije trpi postoperativni bol, ne može normalno jesti barem deset dana, ne može ići u vrtić i/ili školu, roditelji zbog toga ne mogu na posao. Svi ti parametri daju tonzilektomiji i socijalnu dimenziju. U našoj zemlji još uvek vlada uvreženo mišljenje da se tonzile operišu samo ako dete ima stalne gnojne angine i upale grla. Istina je sasvim drugačija. Veliki broj operacija odnosi se na uklanjanje tonzila i trećeg krajnika zbog otežanog disanja tokom dana i noći, hrkanja i prestanaka disanja dužih od 10 sekundi tokom noći. U SAD-u se 80 posto operacija načini zbog opstrukcije disanja, a ne upale tonzila. Naravno, isti pacijent može imati i jedne i druge smetnje.

dr Nemanja Pejaković

Ono što nauka savetuje nakon ispitivanja na stotinama hiljada dece jeste da su dva osnovna razloga zbog koji se krajnici operišu. Prvi je vezan za česte upale krajnika i to 7 upala koje se leče antibioticima u jednoj istoj godini, 5 upala u dve uzastopne godine ili po 3 upale u 3 uzastopne godine. Druga stroga indikacija je vezana za gorepomenute probleme sa disanjem i prestankom disanja u snu.

Da li (tonzilektomija) operacija krajnika kod dece negativno utiče na ljudsko telo ili imuni sistem kod dece?

Ovo nas upućuje na razmišljanje, šta se dešava i koji su negativni efekti kod operacija krajnika kod dece? Ako uopšte postoje negativni efekti, koji su i koliko je ozbiljna operacija krajnika kod dece? Koji deo imunog sistema nam može biti ugrožen?

Unazad oko 40 godina su rađene različite studije i različita istraživanja na ovu temu u pokušaju da se dođe do odgovora. Ispitano je na hiljade pacijenata i na kraju je donet zaključak da operacija krajnika kod dece (tonzilektomija) uopšte ne pravi problem imunom sistemu, niti ga oštećuje.

Studije su dizajnirane tako da su rađeni najrazličitiji imunološki testovi i ispitivanje imunog sistema pre i posle operacija krajnika kod odraslih i dece, kao i testovi da li je došlo do nekih drugih promena u telu.

Testovi su uključivali ispitivanja antitela ( IgG, IgA, IgM, IgA ), sistem komplementa i ćelijski imunitet.

U malom broju studija (u 4 ispitivanja od 35) došlo se do zaključka da je telo nakon operacije počelo da proizvodi manje antitela nego pre operacije krajnika. Međutim, najčešći razlog zašto se operacija krajnika kod dece izvodi jeste taj što ljudi imaju česte upale krajnika, često su bolesni, ne mogu da piju hladna pića, gazirana pića, jedu sladoled itd. Na kraju, kada se krajnici sklone, telo više u sebi nema izvor infekcije koji su činili sami krajnici i to je objašnjenje zašto su neki autori dobili smanjenu proizvodnju antitela nakon tonzilektomije.

U većini slučajeva roditelji dovode dete na pregled s određenom idejom o tome treba li dete operaciju ili ne, stoga su iskazi roditelja o zdravstvenom stanju deteta vrlo često iskrivljeni i oblikovani prema zacrtanom cilju. Otorinolaringolog sluša roditelje, ali samo odgovore na ciljana pitanja, pažljivo gleda i sluša dete te procenjuje njegovo disanje, govor, uhranjenost, boju kože, izraz lica i donosi odluku.

Ordinacija Medikdent

Bulevar Cara Lazara 52, Novi Sad

tel: 063 586 781